مطالعه تحمل به تنش خشکی در برخی از ژنوتیپ های کلزا زمستانه تحت شرایط مزرعه ای و آزمایشگاهی

خشکی از مهم¬ترین خطرات جدی برای افزایش راندمان و تولید موفق محصولات زراعی در ایران و جهان است. تاثیر تنش خشکی در مرحله خورجین¬دهی بر روی برخی از صفات اگرومورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه 13 رقم کلزا درقالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار درسال زراعی92-1391 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که رقم¬های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات درسطح آماری1 درصد دارای تفاوت معنی¬دار بودند که این موضوع بیانگر تنوع زیاد رقم¬های مورد مطالعه از نظر بیشتر صفات به ویژه صفت عملکرد روغن می¬باشد. محاسبه همبستگی فنوتیپی بین صفات نشان داد که عملکرد روغن با وزن هزاردانه بیش¬ترین همبستگی مثبت و معنی دار را دارد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که تحت شرایط تنش مهم¬ترین صفات تأثیرگذار بر صفت عملکرد روغن بترتیب عملکرد دانه، درصد روغن، روز تا 50 درصد گلدهی و تعداد دانه بودند که 88/99 درصد تغییرات را توجیه نمودند . نمودار بای پلات تجزیه به مولفه¬ها نشان داد که مهم¬ترین صفات شامل درصد روغن، طول خورجین،عملکرد دانه و عملکرد روغن می¬باشند. نتایج بیانگر این بود که ارقام okapi، opera و slm046 مقاوم¬ترین ارقام به تنش خشکی می¬باشند. تجزیه خوشه¬ای به روش ward، ارقام مورد بررسی را در 4 گروه مجزا قرار داد که ارقام مقاوم در خوشه چهارم و ارقام حساس درگروه دوم قرار گرفتند. به منظور مطالعه اثر تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول (polyethylene glycol) بر درصد جوانه¬زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه¬چه و طول¬ساقه چه در 13 رقم کلزا ، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اول شامل سطوح مختلف تنش خشکی(0، 2- ،4 - و6- بار) و فاکتور دوم شامل13 رقم کلزا بود. نتایج تجزیه واریانس بیانگر اثر معنی¬دار سطوح مختلف تنش خشکی و نوع رقم بر مولفه¬های جوانه¬زنی و همچنین اثر متقابل خشکی و رقم بر خصوصیات مورد بررسی معنی دار گردید. نتایج نشان داد که با افزایش میزان تنش خشکی، تمامی صفات اندازه گیری شده کاهش یافته طول ساقه¬چه نسبت به طول ¬ریشه¬چه کاهش بیش¬تری در مقابل تنش خشکی نشان داد. ارقام مختلف کلزا به دلیل تفاوت¬های ژنتیکی نسبت به تنش خشکی عکس العمل متفاوتی نشان دادند، به طوری که رقم okapi و slm046 در بین ارقام مورد مطالعه بیش¬ترین تحمل به خشکی را در مرحله جوانه زنی نشان دادند. به منظور تعیین مقاوم¬ترین ارقام که دارای بیش¬ترین عملکرد دانه در شرایط تنش رطوبتی بودند از شاخص¬های مقاومت به خشکی مانند sti، tol، mp، gmp، rdi، ssi، sspi و snpi استفاده شد. نتایج همبستگی بین شاخص¬های مقاومت و عملکرد دانه نشان داد که شاخص¬های, mp sti, gmp و snpi دارای بیش¬ترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط تنش و عدم تنش داشتند. نتایج بای پلات تجزیه به مولفه¬ها و نمودار سه بعدی نشان دادند که ارقام okapi، opera و slm046 مقاوم¬ترین ارقام شناخته شدند.